Ekki er allt gull sem glóir

Það er ekki stöðugleiki að búa við allt að 40% sveiflu í gengi íslensku krónunnar. Það er ekki stöðugleiki hafa um 5% verðbólgu. Það sýnir ekki stöðugleika þegar skuldir heimilanna og fyrirtækjanna tvöfaldast á 5 árum. Það er ekki stöðugleiki að vera ein skuldugasta þjóð í heiminum. Né er það stöðugleiki þegar um 1% hækkun á erlendum vöxtum leiðir til um 12 milljarða króna hækkunar á vaxtagreiðslum. Það endurspeglar ekki stöðugleika þegar árangurslaus fjárnám einstaklinga eru 17.000 talsins á einungis fjórum árum. Það er ekki heldur stöðugleiki að hafa að meðaltali 20 milljarða króna sveiflu í afgangi ríkissjóðs og um 30 milljarða króna sveiflu í ríkisútgjöldunum frá því sem boðað er í fjárlagafrumvörpum. Það er ekki stöðugleiki að eiga nánast heimsmet í viðskiptahalla ár eftir ár. Það er ekki stöðugleiki þegar bilið á milli stétta í landinu margfaldast á örfáum árum. Og það er ekki stöðugleiki þegar ríkisstjórnin stendur fyrir gegndarlausri þenslu og ábyrgðarlausri fjármálastjórn. Hún er lífseig þjóðsagan um að allt sé í besta lagi í íslenskum efnahagsmálum. Það er ekki síst stjórnarflokkarnir sem viðhalda þessari mýtu um Stöðugleikann með stóru S-i. Séu teknir hins vegar skoðaðir nokkrir mælikvarðar þá sést að íslenskt efnahagslíf glímir við margs konar vanda.

Forsendur kjarasamninga að bresta?
Í þessari viku voru kynntar sláandi verðbólgutölur upp á tæp 5%. Sérfræðingar telja að þessi aukna verðbólga megi ekki síst rekja til aðgerða ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum. Verðbólgan mælist núna tvöfalt hærri en verðbólgumarkmið Seðlabankans er.

Þessi verðbólga leiðir til þess að forsendur kjarasamninga bresta með tilheyrandi óstöðugleika. Á síðustu 10 árum hefur verðbólgan hins vegar hækkað mest í október og er því engin sérstök ástæða til bjartsýni. Það er ekki stöðugleiki þegar verðbólgan fer upp með þessum hætti en skemmst er að minnast þess þegar verðbólgan fór í tæp 10% árið 2001.

Gengi íslensku krónunnar hefur verið í rússíbanaferð í mörg ár og því miður borið merki um allt annað en stöðugleika. Allt að 40% sveifla upp og niður er ekki stöðugleiki og það vita íslensk fyrirtæki sem blæða vegna þessa. Aftur má rekja þessar miklu gengissveiflur til aðgerða og aðgerðaleysis íslenskra stjórnvalda. Seðlabankinn neyðist til að bregðast við óstjórninni og þenslunni í ríkisfjármálunum með vaxtahækkunum sem síðan leiðir til gengishækkunar.
Seðlabankinn skrifaði í apríl síðastliðnum eða fyrir um hálfu ári eftirfarandi: ,,Vaxandi ójafnvægis hefur gætt í þjóðarbúskapnum undanfarið ár og birtist það í örum vexti eftirspurnar, aukinni verðbólgu, háu eignaverði og vaxandi viðskiptahalla sem nær hámarki í ár.“

Hvert mannsbarn skuldar 3 milljónir króna
Skuldir heimilanna og fyrirtækja eru í sögulegu hámarki. Skuldirnar eru mun hærri hér en í nágrannalöndunum. Íslensk heimili skulda núna um 970 milljarða króna við lánakerfið eða sem nemur allri árlegri landsframleiðslu. Til samanburðar kostar allt heilbrigðiskerfið minna en einn tíunda þessar upphæðar.
Hvert einasta mannsbarn á Íslandi skuldar því um 3 milljónir kr. Skuldir heimilanna voru rúmlega helmingi lægri fyrir 5 árum, eða um 440 milljarðar kr. Árið 1980 voru skuldir heimilanna 20% af ráðstöfunartekjum , en í árslok 2003 var þetta hlutfall komið upp í 180% og það hafði því nífaldast á tímabilinu. Það hefur aldrei verið eins dýrt að kaupa íbúð og í dag.

Íslensk fyrirtæki eru einnig mjög skuldsett og skulda um 1.800 milljarða kr. og hafa skuldirnar meira en meira tvöfaldast á síðustu 5 árum. Alþjóðlegur samanburður sýnir að skuldir íslenskra fyrirtækja eru með þeim hæstu sem þekkjast meðal þróaðra ríkja heims. Hvers vegna er það?

Ein skuldugasta þjóð í heimi
Erlendar skuldir þjóðarbúsins eru um 2.500 milljarða kr. og er Ísland eitt skuldugasta ríki heims. Til að setja þessar tölur í samhengi má nefna að þetta nemur þrefaldri landsframleiðslu.

Greiðslubyrði af erlendum lánum hefur aukist gífurlega mikið. Greiðslur til útlanda í vexti og afborgarnir af erlendum lánum kosta rúmar 6 krónur af hverjum 10 krónum sem þjóðin aflar í útflutningstekjur.

Tölurnar eru ótrúlegar og endurspegla ekki þá glansmynd sem dregin er upp af stjórnvöldum. Um 60% af útflutningstekjum okkar fara í afborganir og vexti af erlendum lánum. Um 1% hækkun á erlendum vöxtum leiðir til um 12 milljarða króna hækkunar á vaxtagreiðslum. Fyrir þá upphæð mætti t.d. reka alla framhaldsskóla landsins. Kostnaðurinn er ótrúlegur.

Skuldatölur í hámarki
Í Financial Times hefur Ísland verið sérstaklega nefnt sem dæmi um land þar sem erlend lán banka til þess að fjármagna lántökur heimila draga úr lánshæfi á alþjóðlegum mörkuðum. Í blaðinu kemur einnig fram að hækkandi skuldir heimilanna séu einn þeirra þátta, sem hægja á hagvexti.

Allar ofangreindar skuldatölur eru í sögulegu hámarki. Skuldir heimila og fyrirtækja hafa aldrei verið hærri og hafa aldrei hækkað jafn ört. Það er því ríkt tilefni til að hafa áhyggjur. Þótt hér sé um að ræða skuldir heimila og fyrirtækja, en ekki opinberra aðila geta stjórnvöld ekki litið framhjá þeim. Ríkisvaldinu ber skylda til þess að stuðla að heilbrigðu efnahagskerfinu. Of mikil skuldsetning lýsir ekki heilbrigðu hagkerfi.

Ábyrgð ríkisstjórnarinnar
Nú getur sá tími runnið upp að fólk skuldar meira en sem nemur verðmæti fasteignar þeirra en við þekkjum mýmörg dæmi slíks varðandi bifreiðakaup. Of miklar skuldir hafa sundrað mörgum heimilum og mörg sorgarsagan hefur orðið vegna of mikilla skulda. Stjórnmálamönnum ber að vara við óæskilegri þróun. Það hefur ríkisstjórnin hins vegar ekki gert. Hún hefur gert hið þveröfuga. Ríkisstjórnin spreðar símapeningunum hægri vinstri fram í tímann og lofar miklum skattalækkunum og ýtir með því undir væntingar og skuldasöfnun.
Ríkisstjórnin gerir lítið úr varnaðarorðum óháðra aðila og hefur haldið væntingum í samfélaginu uppi með fagurgala, oflofi og sjálfshóli. Sömuleiðis stendur ríkisstjórnin fyrir aukinni þenslu og hefur hlutfall ríkissútgjalda af landsframleiðslu aldrei verið eins hátt.

Peningamálstefna Seðlabankans virðist hafa lítil áhrif. Nú er verðbólga á uppleið, þenslan er mikil og litlar eða engar mótvægisaðgerðir í ríkisfjármálum. Stefna stjórnvalda ýtir því undir aukna neyslu og hvetur almenning til að verja æ stærri hluta ráðstöfunartekna sinna í vaxtagreiðslur vegna neyslu líðandi stundar.

Góðærið er fengið að láni
Hið svokallaða góðæri sem ríkisstjórnarflokkarnir hafa stært sig af er einfaldlega fengið að láni. Sé litið til meðalhagvaxtar hér á landi á árunum 1991-2001 sést að hann er nákvæmlega sá sami og meðalhagvöxtur OECD ríkjanna. Á þessum tíu árum erum við því um miðja deild en blöndum okkur hins vegar ekki í toppbaráttuna.

Aukning neysluútgjalda heimila á sér ekki stoð í auknum kaupmætti en er fjármögnuð með lántökum, erlendum og innlendum og þetta hafa Samtök atvinnulífsins bent á. Árangurslaus fjárnám einstaklinga voru 17.000 sl. fjögur ár.

20 milljarða kr. sveiflur í afgangi ríkissjóðs
Ríkisstjórnin er ábyrg fyrir þessari stöðu. Ríkisstjórnin hefur margsinnis sýnt það að henni er ekki treystandi fyrir efnahagsmálum þjóðarinnar. Ríkisstjórnin ræður ekki við að gera raunhæfa áætlun um sínar eigin tekjur og gjöld. Sé litið til áranna 2000-2003 má sjá að gert var ráð að afgangur ríkissjóðs yrði samanlagt 75 milljarðar í fjárlagafrumvörpum. Reyndin varð hins vegar 10 milljarðar króna halli í ríkisreikningi. Mismunurinn er því um 85 milljarða króna á þessum árum. Að meðaltali munar því um 21 milljarð króna á ári milli afgangs fjárlagafrumvarps og ríkisreiknings.

Mismunur í rekstrarútgjöldum milli fjárlagafrumvarpa eins og þau hafa verið lögð fram annars vegar og hins vegar ríkisreiknings var 113 milljarðar króna á árunum 2000-2003. Að meðaltali munaði því á hverju ári um 28,3 milljörðum króna á milli fjárlagafrumvarps og þeim raunveruleika sem síðan kom í ljós í ríkisreikningi. Samkvæmt ríkisreikningi fyrir árið 2003 jukust útgjöld ríkissins umfram fjárlagafrumvarp um rúmlega 3 milljónir króna á klukkustund allt það ár, eða um 27,4 milljarða króna.

Reynslan sýnir að það er lítið mark takandi á fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnar Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, hvort sem litið er á ríkisútgjöld eða meintan afgang ríkissjóðs. Fjármálaráðherra Sjálfstæðisflokksins hefur í ofanálag enga stjórn á útgjaldaaukningu ríkisins.

Spurningin um stöðugleikann
Það er ekki stöðugleiki að búa við allt að 40% sveiflu í gengi íslensku krónunnar. Það er ekki stöðugleiki hafa um 5% verðbólgu. Það sýnir ekki stöðugleika þegar skuldir heimilanna og fyrirtækjanna tvöfaldast á 5 árum. Það er ekki stöðugleiki að vera ein skuldugasta þjóð í heiminum. Né er það stöðugleiki þegar um 1% hækkun á erlendum vöxtum leiðir til um 12 milljarða króna hækkunar á vaxtagreiðslum.

Það endurspeglar ekki stöðugleika þegar árangurslaus fjárnám einstaklinga eru 17.000 talsins á einungis fjórum árum. Það er ekki heldur stöðugleiki að hafa að meðaltali 20 milljarða króna sveiflu í afgangi ríkissjóðs og um 30 milljarða króna sveiflu í ríkisútgjöldunum frá því sem boðað er í fjárlagafrumvörpum. Það er ekki stöðugleiki að eiga nánast heimsmet í viðskiptahalla ár eftir ár. Það er ekki stöðugleiki þegar bilið á milli stétta í landinu margfaldast á örfáum árum. Og það er ekki stöðugleiki þegar ríkisstjórnin stendur fyrir gegndarlausri þenslu og ábyrgðarlausri fjármálastjórn.

Deila

Facebook
Twitter
Ungir jafnaðarmenn

Nýlegar færslur

Uncategorized @is

Ungt jafnaðarfólk á Landsfundi

Þann 28. – 29. október síðastliðinn var haldinn Landsfundur Samfylkingarinnar – Jafnaðarflokks Íslands á Grand